Ιστορία:
Η Έφη εξηγεί ότι η προσευχή, στο Ισλάμ, πρέπει να γίνεται σε καθαρό τόπο και με καθαρό τον άνθρωπο. Οι μουσουλμάνοι στρώνουν ένα χαλάκι, όπου κι αν βρίσκονται, πλένουν τα χέρια και τα πόδια τους και μετά ξεκινούν την προσευχή τους. Θεωρείται, μας λέει, διαδικασία κάθαρσης. Λόγω της σημασίας που διαθέτουν στο Ισλάμ (οι μουσουλμάνοι κάνουν, καταρχήν, 5 προσευχές τη μέρα), υπάρχουν πάρα πολλά χαλιά, σε διάφορα σχέδια.
Αυτό είναι υφαντό, στο χέρι, σε αργαλειό, από τη γιαγιά μου, τη Φατμέ. Εγώ λέγομαι Έφη Ιμάμ. Ο μπαμπάς μου λέγεται Χασάν Ιμάμ και είναι Πομάκος, δηλαδή Έλληνας μουσουλμάνος από τη μειονότητα της Θράκης. Δεν είναι τουρκογενής, δεν έχει δηλαδή μετακινηθεί σε κάποια φάση της ιστορίας της οικογένειάς μου. Οι Πομάκοι, σε κάποια φάση της ιστορίας, εξισλαμίστηκαν, οπότε είναι όλοι μουσουλμάνοι. Η γλώσσα τους είναι ένα σλαβικό ιδίωμα, μοιάζει πάρα πολύ με τα βουλγαρικά και είναι Έλληνες πολίτες, επειδή όταν χαράχτηκαν τα σύνορα, κάποιος χάραξε το σύνορο εκεί και βρέθηκαν να είναι Έλληνες. Υπάρχουν Πομάκοι και στη βουλγαρική πλευρά.
Η Έφη εξηγεί ότι οι γονείς της δεν γνωρίστηκαν ούτε στην Ξάνθη, από όπου κατάγεται ο πατέρας της, ούτε στον Παρνασσό, όπου βρίσκεται το χωριό της μαμάς της, αλλά σε ένα χωριό της Βοιωτίας, όταν ήταν ακόμη 16 και 17 χρονών. Ο πατέρας της έφυγε από τις Θέρμες Ξάνθης το 1972-1973, ως εσωτερικός μετανάστης για να δουλέψει στα μεταλλεία βωξίτη στο Δίστομο και στη Φωκίδα, όπου συνάντησε τη μητέρα της Έφης.
Tότε, το 1974, δεν επιτρεπόταν ο γάμος μεταξύ ατόμων με διαφορετικό θρήσκευμα, καθώς δεν υπήρχε πολιτικός γάμος.
Ήταν και οι δύο πολύ ανοιχτοί στο να αλλάξουν θρήσκευμα για τον έρωτά τους, δεν είχαν κανένα θέμα σε αυτό. Εν τέλει, άλλαξε θρήσκευμα η μαμά μου. Έγινε μουσουλμάνα και ανέβηκε στην Ξάνθη, στα χωριά. Ο γάμος έγινε με τον ισλαμικό τρόπο και πολύ σύντομα χώρισαν. Ήταν πολύ νέοι, υπήρχαν διαφορές, δεν έχει σημασία. Όταν γεννήθηκα εγώ, μου έδωσαν ένα μουσουλμανικό όνομα, Λεϊλά ήταν το όνομα αυτό. Εκεί, με το που γεννιέται το παιδί, του δίνουν όνομα, όπως κάνουν και σε πάρα πολλές θρησκείες. Οι χριστιανοί ορθόδοξοι είναι που περιμένουν κάποιο διάστημα για να βαπτιστεί το παιδί. Παρ’ όλα αυτά χώρισαν και κάποια στιγμή η μαμά μου αποφάσισε να με βαφτίσει. Έχω βαφτιστεί Ευθυμία.
Η Έφη μας λέει ότι και οι δύο γιαγιάδες της, η Ευθυμία, από την οποία πήρε το όνομά της, και η Φατμέ, την αγαπούσαν πάρα πολύ. Η ίδια έζησε κάποιους μήνες στο χωριό, στις Θέρμες Ξάνθης, και ακόμα και τώρα εξακολουθεί να πηγαίνει όποτε μπορεί, είτε αυτό είναι μια φορά το χρόνο, είτε μια φορά στα δύο χρόνια. Είναι, όπως μας λέει, ένα εύκολο ταξίδι να κάνει κανείς.
Αυτοί, λοιπόν, οι άνθρωποι, το 1973, σε ένα χωριό της Ξάνθης, δίπλα στα Βουλγαρικά σύνορα, αναγκάστηκαν να αποδεχτούν μια χριστιανή νύφη, κάτι τεράστιο για τότε, γιατί το 1973 στις Θέρμες της Ξάνθης δεν είχε πάει σχεδόν ποτέ Χριστιανός. Πήγε η μαμά μου, η οποία ήταν μια κοπελίτσα 17 χρονών και ήταν ομορφούλα και τέτοια, και πέρναγαν τα χωριά και την κοίταζαν για να δουν τη χριστιανή τη νύφη που ήρθε. Τέλος πάντων, αυτοί οι άνθρωποι εκεί πάνω αποδέχτηκαν το γεγονός ότι ο γιος τους ήταν εντελώς άθεος και άθρησκος, ο μπαμπάς μου, και με αποδέχτηκαν σαν να μην υπήρχε καμία από αυτές τις διαφορές.
Σε μια από τις επισκέψεις της Έφης στο χωριό, η γιαγιά της, η Φατμέ, της έδωσε αυτό το χαλί προσευχής και της είπε ότι έχει φτιάξει για όλα της τα εγγόνια, για να τα πάρουν στα σπίτια τους.
Εγώ βέβαια είμαι Χριστιανή βαφτισμένη και δεν θα το χρησιμοποιούσα ποτέ, είμαι επίσης άθεη και άθρησκη, ένας παραπάνω λόγος. Εννοείται όμως το πήρα γιατί για μένα είναι ένα αντικείμενο αγάπης. Όταν το έφερα στην Αθήνα, κάποια στιγμή, ο μπαμπάς μου, που είναι επίσης άθεος και άθρησκος, το είδε και μου είπε «εντάξει, ξέρω ότι δεν θα κάνεις ποτέ προσευχή και το καταλαβαίνω, βάλτο όπου θες, μόνο, σε παρακαλώ πολύ, μη το βάλεις κάτω να το πατάς». Και όντως δεν το έβαλα κάτω. Με όλο αυτό θέλω να πω ότι αυτό, για παράδειγμα, είναι κάτι που για μένα δείχνει το σεβασμό στην πίστη του άλλου, στα πιστεύω του. Ακόμα κι αν εγώ δεν πιστεύω, για σένα που μου το έδωσες είναι κάτι ιερό, δεν θα το βάλω κάτω να το πατήσω, να το προσβάλω. Και αυτό είναι κάτι που το έμαθα ζώντας το.
Μας εξηγεί ότι και η γιαγιά της γνώριζε, δίνοντάς της το, ότι δεν επρόκειτο να το χρησιμοποιήσει ποτέ, γιατί ήταν βαφτισμένη και δεν είχε νόημα. Η Έφη επισημαίνει, όμως, ότι είναι ένα αντικείμενο που αντιπροσωπεύει τον σεβασμό στα πιστεύω του άλλου, ό,τι κι αν είναι αυτά, και ένα αντικείμενο που της λέει ότι ό,τι κι αν είναι ο άλλος, αν δούμε μέσα στην καρδιά του, είμαστε όλοι ίδιοι -ή, εν πάσει περιπτώσει, όχι πολύ διαφορετικοί.
Αυτό είναι πολύ όμορφο και αυτή είναι η ιστορία του. Σκέψου ότι το έκανε μια γιαγιά η οποία αν ζούσε σήμερα θα ήταν 92 ετών. Ήταν μια γυναίκα του χωριού, αγράμματη, που δεν μιλούσε ελληνικά ούτε τούρκικα. Μιλούσε μόνο πομάκικα. Αυτό ήταν το γούστο της. Όταν άλλες έφτιαχναν τρίχρωμα, όπως μαύρο – πράσινο – γκρι, εκείνη έφτιαχνε αυτό πανηγύρι χρωμάτων.
Αναφέρει ότι τα σύμβολα και τα χρώματα δεν έχουν συγκεκριμένο συμβολισμό. Διευκρινίζει ότι ένα χαλί προσευχής μουσουλμάνων μπορεί να έχει πάνω αραβικά από το Κοράνι, μπορεί να μοιάζει με κλασικού τύπου Περσικό χαλί, μπορεί να είναι απλώς υφαντό, ενώ πολλοί συνηθίζουν να βάζουν πράσινο γιατί το πράσινο είναι το ιερό χρώμα του Ισλάμ.
Όπως βλέπεις, η γιαγιά μου ξεσάλωσε!
Μας λέει ότι εκτός από το χαλί έχει κι άλλα υφαντά και κουρελούδες και ότι πάντα η γιαγιά της χρησιμοποιούσε πολλά χρώματα. Εξηγεί ότι τις κουρελούδες, τις οποίες έφτιαχνε και η άλλη της γιαγιά, τις έφτιαχνε από κουρέλια που περίσσευαν από αλλού, τα οποία άλλοτε ήταν σε πολλά χρώματα και άλλοτε μουντά.
Το χαλί το έχω φυλαγμένο. Το έχω δείξει στα παιδιά μου, τους έχω πει τι είναι.
