Συνεισφορά Ποιοτικού Περιεχομένου

Τη σημερινή εποχή, δεν χρειάζεται να έχουμε μια ακριβή φωτογραφική μηχανή ή έναν επαγγελματικό σαρωτή για να δημιουργήσουμε ποιοτικά ψηφιακά αντίγραφα αντικειμένων. Οι κάμερες των έξυπνων κινητών τηλεφώνων είναι εξαιρετικά υψηλής ποιότητας, ενώ μπορούμε να αξιοποιήσουμε και τις εφαρμογές σάρωσης, πολλές από τις οποίες διατίθενται δωρεάν.

Ο καλός φωτισμός είναι απαραίτητος στη φωτογράφιση ή τη σάρωση ενός αντικειμένου. Όταν φωτογραφίζουμε σε εσωτερικό χώρο, οι φωτογραφίες τείνουν να είναι σκοτεινές, ενώ όταν φωτογραφίζουμε σε εξωτερικό χώρο, το φως του ήλιου μπορεί να “κάψει” τις εικόνες μας. Τα περισσότερα έξυπνα κινητά τηλέφωνα έχουν ρυθμίσεις ισορροπίας του λευκού χρώματος και ISO, και το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να χρησιμοποιήσουμε τις αυτόματες ρυθμίσεις. Επίσης, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πάντοτε πού βρίσκεται η πηγή του φωτός (π.χ. ο ήλιος ή μία λάμπα). Και αυτό διότι εάν σταθούμε μπροστά από αυτήν την πηγή, θα καταλήξουμε να δημιουργήσουμε σκιές στο ψηφιακό αντίγραφο και να το “καταστρέψουμε”.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι και κανόνες σύνθεσης τους οποίους μπορούμε να ακολουθήσουμε για να τραβήξουμε ενδιαφέρουσες και συναρπαστικές εικόνες. Ωστόσο, προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα ψηφιακό αντίγραφο ως ιστορικό τεκμήριο, είναι προτιμότερο να υιοθετήσουμε μια απλή σύνθεση, τοποθετώντας το αντικείμενο στο κέντρο του κάδρου. Επίσης, είναι προτιμότερο να φωτογραφίσουμε ή να σαρώσουμε το αντικείμενο μπροστά από ένα μονόχρωμο και ουδέτερο φόντο (λευκό, γκρι ή μαύρο), ώστε το βλέμμα να εστιάζεται στο ίδιο το αντικείμενο.

Κάποιες φορές, χρειάζεται να επεξεργαστούμε τα ψηφιακά αντίγραφα για να τα ευθυγραμμίσουμε, να τα περικόψουμε, ή για να βελτιώσουμε τη φωτεινότητα και την αντίθεση. Στον παγκόσμιο ιστό, υπάρχουν πολλά λογισμικά και πολλές εφαρμογές επεξεργασίας φωτογραφιών και εικόνων που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε δωρεάν για να διορθώσουμε τα ψηφιακά μας αντίγραφα (ακόμη και αυτόματα). Ωστόσο, είναι προτιμότερο να μην εφαρμόζουμε φίλτρα σε αυτά. Τα ψηφιακά αντίγραφα, για να μπορούν να αξιοποιηθούν στην έρευνα και την εκπαίδευση ως ιστορικά τεκμήρια, πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο πιστά στην πραγματικότητα. Επίσης, είναι προτιμότερο να μην έχουν υδατογραφήματα, υπογραφές ή άλλες πληροφορίες (όπως ημερομηνία και ώρα λήψης), καθώς τέτοιου είδους στοιχεία αλλοιώνουν το περιεχόμενο τους, και αποθαρρύνουν την επανάχρησή τους. Αυτά τα στοιχεία που ταυτοποιούν ένα άτομο, μια συλλογικότητα, ή έναν φορέα ως την πρωτότυπη πηγή ενός ψηφιακού αντιγράφου, και περιγράφουν τον χρόνο και τον τόπο δημιουργίας του, μπορούν να καταγραφούν και να δημοσιευτούν ξεχωριστά ως πληροφορίες τεκμηρίωσης.

Μετά την ολοκλήρωση της επεξεργασίας, μπορούμε να αποθηκεύσουμε το ψηφιακό αντίγραφο που δημιουργήσαμε στο κινητό ή τον υπολογιστή μας. Το καλύτερο είναι να αποθηκεύσουμε το ψηφιακό αντίγραφο ως έγχρωμη εικόνα, με τη μέγιστη δυνατή ανάλυση που μπορούμε να το αποθηκεύσουμε, σε μορφή JPG ή JPEG. Επίσης, προτού διαμοιράσουμε το αντίγραφο στον παγκόσμιο ιστό, είναι προτιμότερο να διαγράψουμε τα προσωπικά μας δεδομένα από αυτό. Οι φωτογραφικές μηχανές, τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα και οι άλλες συσκευές αποθηκεύουν πληροφορίες για κάθε εικόνα ως δεδομένα EXIF. Τέτοιου είδους πληροφορίες είναι για παράδειγμα, η ημερομηνία, η ώρα και ο τόπος λήψης, ο τύπος της συσκευής που χρησιμοποιήθηκε για τη λήψη, ακόμη και το ονοματεπώνυμο του/της κατόχου της συσκευής ως δημιουργού της εικόνας. Ο τρόπος διαγραφής αυτών των πληροφοριών εξαρτάται από τη συσκευή και το λογισμικό λειτουργίας της. Αλλά είναι μια πολύ εύκολη διαδικασία, η οποία μπορεί να γίνει με τη βοήθεια απλών οδηγιών και εργαλείων που υπάρχουν στον παγκόσμιο ιστό.

Ο τίτλος ενός αντικειμένου και συνακόλουθα, του ψηφιακού του αντιγράφου εξαρτάται από το είδος του ίδιου του αντικειμένου. Για παράδειγμα, τα βιβλία, τα έργα τέχνης και τα γνωστά βιομηχανικά προϊόντα έχουν συγκεκριμένους τίτλους ή συγκεκριμένα ονόματα — και τις περισσότερες φορές, μπορούμε να εντοπίσουμε αυτές τις πληροφορίες με μια απλή αναζήτηση στον παγκόσμιο ιστό. Ωστόσο, άλλου είδους αντικείμενα, όπως οι χειροποίητες δημιουργίες, οι προσωπικές και οικογενειακές φωτογραφίες, τα χειρόγραφα και κάποια δημόσια έγγραφα (όπως γράμματα, καρτ ποστάλ, ιδιωτικά συμφωνητικά, διαβατήρια κ.ά.) δεν έχουν συγκεκριμένους τίτλους που να τα περιγράφουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει να επινοήσουμε εμείς σύντομους περιγραφικούς τίτλους γι’ αυτά, λαμβάνοντας υπόψη το είδος του αντικειμένου (π.χ. ημερολόγιο, φωτογραφία, εισιτήριο κ.ά.), το υλικό του (π.χ. χτένα από ελεφαντοστό), τη χρήση του (π.χ. κουτί κοσμημάτων), τον πολιτισμό προέλευσης ή την εποχή δημιουργίας του (π.χ. βουλγαρική φορεσιά, προικοσύμφωνο του 1900).

Ο δημιουργός ή ο κατασκευαστής ενός αντικειμένου εξαρτάται και πάλι από το είδος του ίδιου του αντικειμένου. Τα βιβλία, τα έργα τέχνης και τα γνωστά βιομηχανικά προϊόντα έχουν συγκεκριμένους συγγραφείς, δημιουργούς και κατασκευαστές αντίστοιχα — και τις περισσότερες φορές, μπορούμε να εντοπίσουμε αυτές τις πληροφορίες με μια απλή αναζήτηση στον παγκόσμιο ιστό. Στην περίπτωση των χειροποίητων δημιουργιών, των προσωπικών και οικογενειακών φωτογραφιών, των χειρογράφων και άλλων προσωπικών εγγράφων, οι δημιουργοί είναι συγκεκριμένα πρόσωπα, τα οποία κάποιες φορές είναι γνωστά σε εμάς, και κάποιες άλλες άγνωστα. Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές που ενώ εμείς γνωρίζουμε τα πρόσωπα που δημιούργησαν τα αντικείμενα, αυτά επιθυμούν να παραμείνουν ανώνυμα. Όλα αυτά θα πρέπει να τα λάβουμε υπόψη κατά την καταγραφή τέτοιου είδους πληροφοριών, και να σεβαστούμε τυχόν αιτήματα για ανωνυμία προτού δημοσιοποιήσουμε την ταυτότητα των προσώπων ως δημιουργών.

Εάν καταφέρουμε να εντοπίσουμε τον δημιουργό ή τον κατασκευαστή ενός αντικειμένου, είναι εύκολο να εντοπίσουμε και τον χρόνο και τον τόπο δημιουργίας ή κατασκευής του. Βέβαια, κάποιες φορές δεν είναι εφικτό να προσδιορίσουμε με ακρίβεια το έτος ή την τοποθεσία δημιουργίας ή κατασκευής (π.χ. 1902, Αθήνα). Αλλά ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορούμε να προσδιορίσουμε την ευρύτερη χρονική περίοδο ή την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή (π.χ. αρχές 20ού αιώνα, Ελλάδα).

Στην περίπτωση της ψηφιακής συλλογής Outcast Europe, οι πάροχοι είναι τα άτομα και οι συλλογικότητες που συνεισφέρουν περιεχόμενο σε αυτήν. Οι πάροχοι των αντικειμένων και των ψηφιακών αντιγράφων μπορεί να ταυτίζονται, μπορεί και όχι. Ωστόσο, όπως και στην περίπτωση των δημιουργών, έτσι και εδώ, δεν είναι λίγες οι φορές που τα άτομα ή οι συλλογικότητες προτιμούν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους ως πάροχοι. Αυτή η επιθυμία τους οφείλει να γίνει σεβαστή κατά την παροχή των ψηφιακών αντιγράφων και των τεκμηριωτικών τους πληροφοριών — δηλαδή, πριν την υποβολή τους στην ψηφιακή συλλογή.

*Στην ιστοσελίδα Outcast Europe, δεν δημοσιεύονται τα προσωπικά δεδομένα των παρόχων.

Η περιγραφή του αντικειμένου (το οποίο απεικονίζει ή περιέχει το ψηφιακό αντίγραφο) περιλαμβάνει στοιχεία που αφορούν τη μορφή, τη χρήση, τον τρόπο κατασκευής, το περιεχόμενο ή την ερμηνεία του — περιλαμβάνει δηλαδή, εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το αντικείμενο, και ενδεχομένως το διακρίνουν από άλλα. Η περιγραφή βοηθά τους/τις ερευνητές/τριες και τους/τις εκπαιδευτές/τριες να εκτιμήσουν εάν το αντικείμενο τους είναι χρήσιμο ως ιστορικό τεκμήριο. Όπως επίσης, βοηθά τα άτομα με αναπηρία όρασης να έχουν καλύτερη πρόσβαση στην ψηφιακή συλλογή.

Στην ψηφιακή συλλογή Outcast Europe, η αφήγηση της ιστορίας του αντικειμένου αποτελεί την πιο σημαντική πληροφορία τεκμηρίωσης του. Και αυτό διότι οι ιστορίες είναι αυτές που την καθιστούν ενδιαφέρουσα πηγή πληροφόρησης και γνώσης για το φαινόμενο της μετανάστευσης και της εξαναγκαστικής φυγής. Ωστόσο, εάν θέλουμε να συνεισφέρουμε περιεχόμενο στη συγκεκριμένη συλλογή, δεν χρειάζεται να έχουμε ιδιαίτερες συγγραφικές και αφηγηματικές δεξιότητες. Η εξιστόρηση είναι κάτι που κάνουμε καθημερινά, ακόμη και στις πιο απλές, προφορικές συνομιλίες μας με συγγενείς, φίλους, συναδέλφους ή αγνώστους. Συνεπώς, μπορούμε με πολύ απλά λόγια να περιγράψουμε τι κάνει αυτό το αντικείμενο σημαντικό για εμάς ή για το πρόσωπο που μας το παραχώρησε, ποιες μνήμες φέρνει στο νου, και πώς κατέληξε να βρίσκεται στην κατοχή μας — όπως θα αφηγούμασταν αυτές τις πληροφορίες σε ένα φιλικό ή συγγενικό μας πρόσωπο.

Όταν συνεισφέρουμε πληροφορίες και ιστορίες στην ψηφιακή συλλογή Outcast Europe, είναι σημαντικό αυτές να είναι διατυπωμένες με έναν ήπιο και ευγενικό τόνο φωνής, χωρίς τη χρήση προσβλητικών και επιθετικών λέξεων και εκφράσεων. Επίσης, είναι προτιμότερο να διατυπώνουμε σύντομες και σαφείς προτάσεις, να χρησιμοποιούμε ενεργητική αντί για παθητική φωνή, να παρέχουμε συγκεκριμένες πληροφορίες, και να αποφεύγουμε τυχόν εξειδικευμένους, επιστημονικούς όρους. Και αυτό διότι, όταν δημοσιεύουμε πληροφορίες και ιστορίες στον παγκόσμιο ιστό, απευθυνόμαστε σε πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους ταυτόχρονα, και δεν μπορούμε να ελέγξουμε εάν κατανοούν τα γραφόμενά μας και πώς τα ερμηνεύουν, για να τους δώσουμε περισσότερες πληροφορίες και διευκρινίσεις.

Όταν δημοσιεύουμε προσωπικές και οικογενειακές ιστορίες στον παγκόσμιο ιστό, δεν μπορούμε να ελέγξουμε ποιος θα τις διαβάσει και πώς θα τις χρησιμοποιήσει. Γι’ αυτό και είναι προτιμότερο να μοιραζόμαστε μόνον εκείνες τις πληροφορίες που μπορούμε να μοιραστούμε με όλες και όλους — δηλαδή εκείνες που δεν είναι ιδιαίτερα προσωπικές και ευαίσθητες. Επίσης, είναι σημαντικό να προστατεύουμε την ανωνυμία -τόσο τη δική μας, όσο και των άλλων- ακόμη και όταν δεν το θεωρούμε απαραίτητο. Τέλος, όταν δημοσιεύουμε αντικείμενα και ιστορίες που μας έχουν εμπιστευτεί άλλα πρόσωπα από το οικογενειακό, φιλικό ή ευρύτερο περιβάλλον μας, είναι απαραίτητο να έχουμε τη ρητή -και κατά προτίμηση γραπτή- συγκατάθεσή τους για να το κάνουμε.

*Στην ιστοσελίδα Outcast Europe, δεν δημοσιεύονται προσωπικά δεδομένα που ενδεχομένως εμπεριέχονται στις ιστορίες που συνοδεύουν τα αντικείμενα.

Στο πνεύμα της ανοικτής πρόσβασης στον πολιτισμό και τη γνώση, αλλά με σεβασμό προς τους ευρωπαίους πολίτες που μοιράστηκαν τα αντικείμενα και τις ιστορίες τους κατά τη διάρκεια της ομώνυμης δράσης, η Inter Alia έχει δημοσιεύσει τα ψηφιακά αντίγραφα αυτών των αντικειμένων και τις τεκμηριωτικές τους πληροφορίες με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 (CC BY-NC-SA 4.0), ώστε να μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ελεύθερα, δωρεάν και νόμιμα για μη-εμπορικούς ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς.

H Inter Alia συστήνει σε όλες και όλους εμάς που επιθυμούμε να συνεισφέρουμε περιεχόμενο (ψηφιακά αντίγραφα αντικειμένων, ιστορίες και λοιπές πληροφορίες) στην ψηφιακή συλλογή Outcast Europe, να το παραχωρήσουμε υπό τους όρους της ίδιας άδειας — αρκεί τα αντικείμενα που έχουμε ψηφιοποιήσει να μην διέπονται από πνευματικά δικαιώματα ή αυτά να έχουν εκπνεύσει. Στην περίπτωση που αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη, θα πρέπει να έχουμε στην κατοχή μας την ρητή -και κατά προτίμηση γραπτή- συγκατάθεση του/της κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων του αντικειμένου (εάν δεν είμαστε εμείς οι δημιουργοί και κάτοχοι των πνευματικών δικαιωμάτων του αντικειμένου). Επίσης, θα πρέπει να είμαστε οι κάτοχοι των πνευματικών δικαιωμάτων των ψηφιακών αντιγράφων — δηλαδή, θα πρέπει να τα έχουμε δημιουργήσει εμείς. Διαφορετικά, θα πρέπει και πάλι να έχουμε την ρητή -και κατά προτίμηση- γραπτή συγκατάθεση του/της δημιουργού-κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων κάθε ψηφιακού αντιγράφου.

Οι άδειες Creative Commons δεν μπορούν να ανακληθούν. Από τη στιγμή που ένα έργο (αναλογικό, ψηφιοποιημένο ή ψηφιακό) δημοσιευτεί με άδεια Creative Commons, αυτή παραμένει σε ισχύ έως την εκπνοή των πνευματικών δικαιωμάτων.* Οι εμπνευστές των συγκεκριμένων αδειών ενσωμάτωσαν αυτήν την πρόβλεψη στο νομικό τους κείμενο, προκειμένου να εξασφαλίσουν την “ανοικτότητα” του πολιτιστικού περιεχομένου για την περαιτέρω εξέλιξη της γνώσης και του πολιτισμού, και συνακόλουθα, την ευημερία των κοινωνιών.

Δημοσιεύοντας το υπάρχον και το συνεισφερόμενο περιεχόμενο της ψηφιακής συλλογής Outcast Europe υπό τους όρους της άδειας Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 (CC BY-NC-SA 4.0), συμμετέχουμε στο κίνημα της ανοικτής πρόσβασης στον πολιτισμό και τη γνώση, και συμβάλλουμε στην επίτευξη των στόχων, της αποστολής και του οράματός του. Ωστόσο, εάν δεν συμφωνούμε με τους όρους αυτής της άδειας, ή έχουμε ενδοιασμούς σε σχέση με την παραχώρηση αδειών χρήσης, δεν χρειάζεται να συνεισφέρουμε περιεχόμενο στη συλλογή. Ακόμη και η απλή περιήγηση σε αυτήν είναι εξίσου σημαντική.

*Στο μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης, τα πνευματικά δικαιώματα διαρκούν για 70 χρόνια μετά το θάνατο του/της δημιουργού.